خطای استریوتایپ (stereotype) چیست؟
🔴 تفکر قالبی (stereotype) به یک نظر از پیش تشکیل‌شده در ذهن جمعی گروه‌هایی از جامعه اشاره دارد، که مانع قضاوت و شناخت منطقی افراد نسبت به دیگران شده و ویژگی‌های خاصی را به تمام اعضای یک گروه دیگر یا مجموعه‌ای متفاوت نسبت می‌دهد.
مثلا:
اینها شیرازی هستند، پس … هستند.
آن‌ها شمالی هستند، پس … هستند.
همه مردها … هستند.
همه‌ی شما زن‌ها …
‼️ این جملات، نشانگر یک خطای رایج در تحلیل و تصمیم‌گیری است. خطایی که به واسطه آن، یک فرد یا پدیده تنها بر اساس معیارهای خاص مانند محل زندگی، سابقه، جنسیت، قومیت، رنگ پوست و موارد مشابه قضاوت می‌شود و در موردش یک حکم کلی صادر می‌گردد.
خطای استریوتایپ ترکیبی از نگرش و پیش‌داوری‌ها است
واژه استریوتایپ (stereotype) ، از استریو (stereo)، واژه‌ای یونانی به معنی «سخت، مستحکم، غیرقابل تغییر» و واژه تایپ (type)، واژه‌ای یونانی به معنی «تأثیر» می‌باشد.
در نتیجه کلمهٔ استریوتایپ به معنی تأثیر غیرقابل تغییر (تأثیر مستحکم) می‌باشد. ما آن را می توانیم به تفکر قالبی یا کلیشه‌ای ترجمه کنیم.
گوردن آلپورت روانشناس معروف جمله‌ای دارد که بسیار جالب است:
«هرگز با واقعیت مزاحم من نشوید، چون من تصمیم خود را گرفته‌ام.» این جمله مغز استریوتایپینگ را توضیح می‌دهد. یعنی آن که من به جای آن که با واقعیت سر و کار داشته باشم، از قبل و بر مبنای یکی دو تا نشانه یا ويژگی تصمیمم را گرفته‌ام.
چه کنیم که از خطای استریوتایپینگ در امان بمانیم:
✅ تکنیک تعلیق ۳ ثانیه‌ای
معمولا زمان میان قضاوت درباره یک شی، شخص یا پدیده و به زبان آوردن آن قضاوت، بسیار کم است و به همان سرعتی که در ذهنمان قضاوت شکل می‌گیرد آن قضاوت را بیان می‌کنیم.
اگر چند روز تمرین کنیم که بین آنچه در ذهنمان می‌گذرد و آن چه می گوییم فقط سه ثانیه تاخیر بیاندازیم مغز ما فرصت پیدا می‌کند که در مورد آن نه به صورت خودکار که به صورت خودآگاه قضاوت فکر کند.
در آن سه ثانیه فقط یک سوال از خود بپرسیم:
آیا برای آنچه می‌خواهم بگویم شواهد کافی دارم؟
یا صرفا بر مبنای یک پیش دانسته است که هیچ‌گاه آن را نیازموده‌ام و از نظر آماری بررسی نکرده‌ام؟
همین تاخیر سه ثانیه‌ای و همان سوال ساده را می‌شود در فوروارد کردن یک پیام یا به اشتراک‌گذاری مجدد آن پیام در شبکه‌های اجتماعی به کار برد.
