اختلال لالی انتخابی یا موتیسم (Selective Mutism) یکی از انواع اختلالات اضطرابی در کودکان است که مشخصه اصلی آن عدم توانایی در صحبت و برقراری ارتباط در موقعیت های خاص است. کودکان مبتلا به این اختلال در موقعیت هایی که از آنها انتظار صحبت کردن وجود دارد، مانند مدرسه، سکوت می کنند، اما در موقعیت های دیگر، مانند خانه یا با افراد آشنا، راحت صحبت می کنند. لالی انتخابی نشانه یک اضطراب شدید اجتماعی است و ممکن است با عوامل ژنتیکی، شخصیتی، خانوادگی و فرهنگی مرتبط باشد.
لالی انتخابی یک اختلال گفتاری است که در آن کودکان توانایی صحبت کردن را در برخی شرایط از دست می‌دهند. برای مثال، ممکن است در خانه با خانواده خود راحت صحبت کنند، اما در مدرسه یا جمع‌های بزرگ ساکت باشند. این اختلال معمولاً در سنین پیش‌دبستانی شروع می‌شود و ممکن است تا چند سال ادامه داشته باشد. لالی انتخابی ممکن است باعث بروز مشکلات روانشناختی، اجتماعی و تحصیلی در کودکان شود. بنابراین، حمایت مناسب از کودکان دچار لالی انتخابی بسیار مهم است.
برای حمایت از کودکان دچار لالی انتخابی، باید به چند نکته توجه کرد:
– ابتدا باید تشخیص صحیح و دقیق از وضعیت کودک داده شود. برای این منظور، بهتر است به یک متخصص گفتار درمانی مراجعه کنید و نظر و راهنمایی او را دریافت کنید. ممکن است کودک نیاز به برنامه درمانی خاص یا جلسات گروهی داشته باشد.
– سعی کنید با کودک خود رابطه صمیمانه و مثبت برقرار کنید. به او نشان دهید که به او علاقه‌مند هستید و به حرف‌هایش گوش می‌دهید. از تحسین، تشویق و تقویت مثبت استفاده کنید. به او فشار ندهید و سوالات زیاد نپرسید. به جای آن، بازخورد غیرلفظی مثل لبخند، نگاه و حرکات بدن را به کار بگیرید.
– سعی کنید فضای مناسب و آرام را برای صحبت کردن با کودک فراهم کنید. جلوگیری کنید از شلوغی، سروصدا، توجه زائد دیگران و هر چیز دیگری که ممکن است باعث ترس، استرس یا خجالت کودک شود. به جای آن، فضای خصوصی، دوستانه و باز را برای او ایجاد کنید.
– سعی کنید فعالیت‌های جذاب و مناسب سطح سنّي را برای تقویت گفتار و زبان کودک پیدا کنید. مثلاً می‌توانید بازی‌های نقش‌آفرینی، قصّه‌گوئي، خلاقيّت، تصويرسازي و غیره را با او انجام دهید. هدف این است که صحبت کردن را برای کودک جذاب، مفید و لذت‌بخش کنید.
– سعی کنید با معلمان، همکلاسی‌ها و دیگر افرادی که با کودک در ارتباط هستند همکاری کنید. به آنها درباره وضعیت کودک توضیح دهید و از آنها بخواهید که به کودک با محبت و صبر برخورد کنند. از آنها بخواهید که به کودک فرصت دهند تا در فعالیت‌های گروهی شرکت کند و از او حمایت کنند.
لالی انتخابی معمولا در سنین 2 تا 4 سالگی شروع می شود و باید حداقل برای یک ماه وجود داشته باشد تا بتوان آن را تشخیص داد. لالی انتخابی نباید با تأخیر در رشد زبان، لکنت زبان، اختلالات رشد عصبی، اختلالات روانپزشکی یا ناآشنایی با زبان جاری اشتباه گرفته شود. لالی انتخابی ممکن است منجر به مشکلات تحصیلی، کاهش عزت نفس، انزوای اجتماعی و افسردگی شود.
لالی انتخابی قابل درمان است و روش های درمان آن شامل روان درمانی، دارو درمانی و ترکیب آنها است. روان درمانی ممکن است شامل روش های شناختی-رفتاری، خانواده درمانگری، بازیدرمانگري و رفع تعارض باشد. هدف روان درماني كمك به كودك براي كاهش اضطراب و تقويت مهارت های گفتاري و اجتماعي است. دارو درماني ممکن است شامل داروهای ضد اضطراب و ضدافسرده باشد که باید تحت نظارت پزشک تجويز شود. همچنین، همکاري بین خانواده، معلمان و روانپزشك بسيار مؤثر است.
